De Kleine IJstijd (1300-1870)
Gedurende de
Kleine IJstijd kon het in Europa zeer koud worden, veelal gepaard met hevige
neerslag. Gevolg: misoogsten, soms voor een paar opeenvolgende jaren,
overstromingen en hongersnoden. Deze effecten werden zo her en der versterkt
door de pest.
Gedurende de periode van een paar
eeuwen goedgunstig klimaat kwam Europa tot bloei. Toen brak de Kleine IJstijd
aan en kwam direct daarop de pest. Beide leidden uiteindelijk tot grote
maatschappelijke veranderingen zoals het verdwijnen van het feodalisme in
West-Europa en stedelijke verordeningen in zake arbeid en ziekten. Net zo
belangrijk was de verandering in het denken over de godheid. In plaats van de
almachtige God en Christus Koning kwamen nu de lijdende Christus en de
straffende godheid. Dit alles ging gepaard met puriteinse opvattingen, die
uiteindelijk leidden tot “protestantse” en andere stromingen,
vanitas-schilderijen en verhalen over het zoeken van een paradijs op aarde,
zoals Luilekkerland, maar kregen nu een moralistisch sausje. Dit alles kwam
vanaf het einde van de 15e eeuw opgang. Vanaf het moment dat
misoogsten, barre weersomstandigheden en ziekten niet meer uitsluitend aan een
godheid, duivel of heks werden
toegeschreven, zien we dat vanaf 1700 de overheid in toenemende mate de schuld
kreeg van de hongersnoden, met als gevolg staatsingrijpen in de economie en
wanneer dit niet tot een oplossing van de problemen leidde, revolten zoals de
Franse revolutie.
verdere informatie:
belangrijke literatuur:
Behringer W.
A cultural history of Climate (2010)
(isbn. 978-07456-4529-2)
Buisman J.
Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen.(Deel 1 t.m 5, is vanaf 0 t.m. 1750, verschenen vanaf 1995 tot 2006)
Fagan B.
The little Ica Age, how climate made history (1300-1850). New York 2000
Kroonenberg S.
De menselijke maat, de aarde over tienduizend jaar. (2010)
(isbn 978-90-467-0296-4)
Lis
C. en Soly H.
Armoede en kapitalisme in pre-industriëel Europa. Antwerpen 1980
Le Roy Ladurie E.
Histoire humaine et comparée du climat.(Tome 1 en 2, 2004 en 2006)
Parker
G.
Global crisis, war, climate change & catastrophe in the 17th century. New
Haven 2014
Pleij. P.
Dromen van Cocagne. Middeleeuwse fantasieën over het volmaakte
leven. Amsterdam 1997
White S.
The climate of rebellion in the early modern Ottoman Empire. New York 2011